filmler..

geçen hafta seyrettiğimiz filmler arasında iki tanesi kayda değerdi: Twelve Monkeys ile I am Sam. Bunları söyledikten sonra, bu noktada bir spoiler uyarısı yapmak isterim:

İlerleyen satırlarda Twelve Monkeys, I am Sam ve Saving Private Ryan filmleri hakkında ufak spoiler’lar bulunmaktadır, sonradan söylemedi demeyin!

eveet, uyarımızı da yaptıktan sonra gönül rahatlığı ile mesaja devam edebiliriz..
Twelve Monkeys’i bu, ikinci izleyişim oldu. İlk izleyişte fark etmediğim bir sürü detayı fark edince, bu ikinci izleyiş de keyifliydi. Film, aklıma Saving Private Ryan’ı getirdi zira, iki filmde de bir şaşırtmaca taktiği var: 12 monkeys’de filmin başından epey sonuna kadar bize söylenen şey şu: salgını 12 monkeys örgütü yaptı (“we did it!”) halbuki, hızla son on dakikaya girildiğinde kazın ayağının hiç de öyle olmadığı gözümüze sokuluyor, biz de dumur olmuş bir şekilde, ağzımızda olta ile çırpınıyoruz. Saving Private Ryan’da ise çok daha pis bir şaşırtmacaya maruz bırakılıyoruz: işte, filmin başında yaşlıca bir adam torun-torba mezarlığı ziyaret etmektedir, sonra an gelir dayanamaz, biraz sendeler, etrafındakiler koluna girer, amca kameraya bakar, gözler sabit kalır, yüz tom hanks’in yüzüne dönüşür. biz de kek gibi atlarız, bu amca tom hanks’miş diye.. ahh ahh! Twelve Monkeys’in gazıyla daha önce birkaç kere izlemeyi deneyip her seferinde yarıda bıraktığım La Jetée’yi de tamamlayabildim. oradaki kız da etkileyici idi, güzel idi, fransız idi 8). Twelve Monkeys’de sonda girdikleri sinemadaki hitchcock’lar arasında Jetée’dekine benzer bir sahne geçiyor – şu ağacın üzerindeki timeline meselesi..

brad pitt / 12 Monkeys

gelelim I am Sam’e (ya da şahan’ın masal saati formatında söylersek: “evveeet çocuhlarrr.. sıradaki filmimiz ben semim, ben semsem sem kimsin..). filmi seyretmeye DVD’lerin birine (Calendar Girls‘dü sanırım) koydukları fragmanını izlediğimizde karar vermiştik. Film güzeldi, Beatles bağlantıları da çok güzeldi, filmden sonra canım fena halde beatles çekti de, dinledim uzunca bir zamandan sonra. hatta ‘with a little help from my friends’i dinlemek istedim de, hiçbir cd’de bulamayınca, sgt. pepper’s lonely hearts club kasedimi aradım, onu da bulamayınca, yıllar yıllar evvel bengü’ye hazırladığım bir karışık beatles kasedi imdada yetişti. bir de filmin sonundaki evlatlık edinen annenin repliği çok tanıdık gelince, kramer vs. kramer‘e gittim hemen, o filmi de en son izleyeli herhalde bir 10 sene olmuştur. o filmin de son 20 dakikasını izledim, çok çok iyi oyunculuk….

i am sam / abbey road

Gelelim şimdiye: odamda oturuyorum, dışarıda epey yoğun bir şekilde kar yağıyor – sezonun ilk karı. Barış’la Sezen’in (ve 15 arkadaşın daha) yeterlilik sınavı var. Barış ilk sınav olan quantum’dan çıktı, Sezen’i bekliyoruz.. bunları yazarken Sezen de geldi, ikisinin de sınavı çok iyi geçmiş.

Şimdi yemek zamanı – yemekten sonra sırada istatistik var

slav hüznü..

az evvel öğlen başlayıp, sonrasında ara verdiğim gece nöbeti nam-ı diğer Nochnoy dozor‘u bitirdim. film, ön planda kendine konu olarak matrix ile vampir filmlerinin bir sentezini alsa da (klişe), beni asıl vuran anlatım tekniği oldu. bu ruslarda kimi zaman ortaya çıkan ve çıktı mı da adamı yerden yere vuran böylesi bir hüzün bilinci var. farkında olsunlar ya da olmasınlar, varoluşçuluk damarlarında akıyor. dostoyevski’de kör gözüm parmağına derecesinde ileri kertede olan bu kavramın farkına varmak için ille de dostoyevski kadar ileri gitmeye de gerek yok. aklıma gonçarov’un oblomov’u geliyor: o oblomov ki romanın başından sonuna kadar hiçbir şey yapmasa da, dipten dipten varoluşu üstüne biner, onu ezer. film de böylesi bir ortamda yapıyor yapacağını. bir boşluk peyda oluyor izleyicide. öyle nefes kesen bir aksiyon, gözleri yuvalarından oynatan CGI efektler filan zorlamadan, kendini izletiyor. sorunlu oldukları her hallerinden, davranışlarından belli karakterler var / bilinçli olarak bu sorunlarının kaynakları gizlense de, yahut 3., 5. plana atılsa da, karakterlerin üzerine sinmiş durumda. uzunca bir zamandır, sömürü yapan, acıklı filmlere tahammül edemiyorum. bu gibi durumlarda aki kaurismäki‘nin filmleri imdada koşuyor. o filmlerdeki karakterler dünyanın en mutlu insanları değiller fakat başlarına kötü bir şey geldiğinde “neden ben! neden ben!” diye dövünmek yerine, bunu kabul edip hayatlarına devam ediyorlar, ya da salya sümük olmadan devam etmiyorlar basitçe. havaların soğukluğundan mıdır bilmem, donuk oluyorlar, ama bu donukluk zekalarına değil de, duygularına işliyor (ayrıca finler ne kadar slav ırkına dahil sayılır, hiçbir fikrim yok!) bunları yazınca aklıma bir de epey sağlam bir film olan Nói albínói geldi (benzer şekilde, izlandalıların da ne kadar slav olduklarını bilmiyorum!). onda da aynı mesele, aynı acındırmadan kabulleniş. me and you and everyone we know için vaktiyle sömürüsü olmayan todd solondz filmi ile soytarılık yapmayan magnolia tarifi yapmıştım. bir filmin kendini acındırması, o filmin ne kadar yetersiz olduğuna ilk elden delalet. slavlarda böyle bir durumun olmaması, onlara asil bir hava veriyor.

SLAV HÜZNÜ / Enis Batur

Radyoda, Renaud’nun şarkısına kırık
piyano sesleri eşlik ediyor. Gece usulcana
deliniyor gökyüzünde, kalın bulutların
arasından sızan mavi ışığa karışıyor
sokak lambalarının sarısı: Yağmur
birikintilerinin içine düzensiz iniyor
damlalar, şemsiyesini açmış acelesiz
geçiyor kaldırımdan yaşlı bir kadın,
belli ki hafif uykusu ilk seslerle yırtılınca
günü herkesten önce başlatmak istemiş,
karşıda bir ışık yanıyor kör bir pencerede,
sonra bir başka ışık, piyanonun tuşları
söner sönmez radyoda kısa dalgadan
başlıyorum yeniden taramaya, kahve
kokusuna karışıyor duman: Boşlukta
yetkin bir halka süzülüp uzaklaşırken
hemen kırılıyor, o anda takılıyor gözüm:
Pencerenin camında lambanın ışığı vuran
yüzümden, uzaktan bir sanrı, Feyodr
geçiyor – içimde yabancısı olmadığım
slav hüznü.

bu bağlamda, nuri bilge ceylan’ın mesela, karakterleri bizi üzmek için yapılmış bir makinedir sanki. eğer zekiyse kendine kızar, bir öfke ve nefret patlamasına yol açar, eğer zeki değilse, biz onun yerine de üzülürüz, her halikarda içimizi bir bunaltı kaplar — ama bu bunaltı, kalitesiz bir bunaltıdır, çünkü bariz araçlarla bize bulaştırılır. todd solondz’da ise (bkz: welcome to the dollhouse) haneke’nin küçüğü bir durum söz konusudur. yahu, tamam, böyle böyle ama niye? diye düşündüğünüz anda film etkisini yitirir (yine de, bu noktada -şekilde görülmekte olduğu üzere- bir parantez açıp, haneke’nin nezdimde tamamen silinmiş olsa da, solondz’un epey az (bir filmlik) kredisinin bende hala mevcut olduğunu belirtmek isterim – palindromes seyretmeyi istediğim, merak ettiğim bir film).

sonuçta, gece nöbeti, bildik bir hikayeyi anlatan, fakat hikayeyi değil de, asıl olarak hüznü ve varolmanın dayanılmaz ağırlığını kendine dert edinmiş, izlenesi bir film.


Ayrıca, az evvel wikipedia‘dan baktım da, Finlerin de, İzlandalıların da, slavlıkla uzaktan yakından bir ilgisi yokmuş. olsun, ben demek istediğimi dedim sanırım.. 8) zaten bunları da tamamıyla kişisel menfaatlerim için yazdım: saat 3 oldu, artık ben de rahatlıkla son bir şeyler yiyip, içip, yarın (da) oruç tutmak üzere yatabilirim!.. lay lay lom.. 8) (“always look on the bright side of life! fifiy, fi-fiv-fiv-fi-fiv!..”)

tom waits: bir delikanlı abimiz..

haftabaşına tom waits girişiyle başlamak ne derece normal bilemiyorum ama şu sıralarda, vaktiyle dinlediğim ilk tom waits albümü olan the heart of saturday night‘ı hele de san diego serenade‘i dinliyor olmam şüphesiz güzel bir şey:

San Diego Serenade

I never saw the morning ’til I stayed up all night
I never saw the sunshine ’til you turned out the light
I never saw my hometown until I stayed away too long
I never heard the melody, until I needed a song.

I never saw the white line, ’til I was leaving you behind
I never knew I needed you ’til I was caught up in a bind
I never spoke ‘I love you’ ’til I cursed you in vain,
I never felt my heartstrings until I nearly went insane.

I never saw the east coast ’til I move to the west
I never saw the moonlight until it shone off your breast
I never saw your heart ’til someone tried to steal, tried to steal it away
I never saw your tears until they rolled down your face.

ya 1993, ya 1994… lise sondayım, eXpress sayesinde haberim olmuştu Tom Waits’den. ilk olarak, dediğim üzere, The Heart of Saturday Night‘ı dinlemiştim, arkasından da büyük bir şans eseri Frank’s Wild Years‘ı.. Innocent When You Dream, doğal olarak kafama fena vurmuştu.. iki sene sonra da Jarmusch gelmişti festivale, ne güzel günlerdi onlar.. Daha önce de yazmıştım, Tom Waits, müzikal dehasının yanında, ne yazık ki aktörlük kabiliyetinin 0 olduğu bir abimiz.. bir de şöyle bir olay oluyor, öylesine televizyonu açıyorum, alakasız bir şekilde, alakasız bir filmde Tom Waits’i görüyorum, dumur yaşıyorum.. dün de bengü’yle gilliam’ın ‘Fisher King‘ini seyrederken pat diye giriverdi adam görüntüye, ondan önce, cuma günü ben stiller’ın, geoffrey rush’ın filan oynadığı ‘Mystery Men‘ adlı abuk bir filmde gene gösterdi kendini.. ah ah! bir de ‘Cold Feet‘ dumuru var ki, hiç girmeyeyim!..

tom waits / fisher king

tom waits / mystery men

tom waits / cold feet

şairler şiir vesaire..

bu blogu yazmamın birkaç nedeni var, ama öncelikli olanı ille de sevdiğim şairler, şiirler (“vesaireler”) hakkında karşı konulamaz bir yazma isteğim olması değil.

aslında, benzeri bir yazıyı bir hafta önce yazasım vardı – Haydar Ergülen, Attila İlhan’ın vefatı dolayısıyla Radikal’deki yazısında, çok sevdiğim fakat sanırım hiç kullanmadığım bir deyim kullanmıştı: ezber bozan. Ben de, bu vesileyle bir şeyler yazayım demiştim lakin gerek miranda july, gerekse okumakta olduğum dark tower kafamı toparlamama engel oluyordu. ha, hala miranda july var, hala dark tower okumalardayım, orası ayrı.

bu ezber bozan‘la ilgili bir yazı yazmaya karar verir gibi olmuştum gerçi geçen hafta. ama sonra, fikrimi değiştirip attila ilhan hakkında yazayım demiştim, sonra bu fikir de kalıcı olmamış, nitekim en sonunda sevdiğim şairler hakkında yazmaya karar vermiştim. eğer o gün ikinci durak olan attila ilhan hakkında yazacak olsaydım, başlangıcı, Tarık Turna’nın olması lazım, şu dizelerle yapacaktım:

Şairler ölür, şehirler ayakta kalır.

Bu dizeler yanlış hatırlamıyorsam Orhan Veli ve Ankara için yazılmıştı ama Attila İlhan da İstanbul demek bir bakıma (ya da öyle mi?).

Neyse. Hem zaten Attila İlhan’a da o derece bir düşkünlüğüm yoktur. Birkaç şiiriyle merhaba merhaba durumumuz vardır, inkâr da etmem. Sevdiğim şairleri şöyle bir düşüneyim: Ahmet Haşim, Edip Cansever, Şeyh Galip ilk aklıma gelenler. ikinci turda Cemal Süreya, Turgut Uyar ve Haydar Ergülen var. Bu şairlerden Edip Cansever, Haydar Ergülen ve Cemal Süreya, hayatımın belirli dönemlerine damgalarını vurmuşlardır (High Fidelity’de Rob’un plaklarını dizerken kullandığı sıralama benzeri bir sırayla gelir şiirlerin yerleri).

Haydar Ergülen’i eXpress’te yazdığı yazılarından tanımıştım yanlış hatırlamıyor isem (Düz Yazı: 100 Yazı). En vurulduğum şiiri ise Adam olmuştu. Bir de, Ankara’yı çok sevdiğimden olsa gerek, Şiir ile Ankara‘yı da uzun bir süre yanımda taşımıştım, arkadaşlara okutmak maksadıyla. Kendisi, yazılarından, şiirlerinden tahmin ettiğim kadarı ile epey iyi bir insan ama Lina Salamandre kitabında (Kabareden Emekli Kızkardeş), kapakta kendi adını Lina Salamandre ile aynı büyüklükte yazması biraz kör gözüm parmağına olmuştu (tamam, Hafız’ı da biliyoruz) – bir de reklamcı (da) oluşu sevimsiz gelmişti (Hulki Aktunç da Oğlak’taydı, değil mi?). Böyle negatiflikleri sıralayınca olmuyor tabii. Mesela Eskişehirspor’a sevgisi ve vefa’ya verdiği değer içini ısıtır insanın. Gelelim bugünkü Tozlu Yapraklar köşesine. Önce aşağıdaki resme bir göz atın bakalım:

Haydar Ergülen / 4 Nisan 1996 Milliyet

Şimdi bu resimde soldan üçüncü kişi (sakallı olup da, başının orta yeri açık görünen) Haydar Ergülen. Onun Haydar Ergülen olduğunu biliyorum çünkü o gün ben de oradaydım. Gelelim işin ilginç yanına: ben fark etmemiştim ama bir arkadaşım görüp tanımıştı: altyazıdaki 16 Nisan’a kısmının üzerinde duran başı hafif sağa yatık kişi bendeniz, benim yanımdaki yeşil montlu arkadaş ise Beracığımın ta kendisi! böyle de tesadüfi bir fotoğraftır bu işte.. vardır benim böyle takıntılarım, manyaklıklarım. bir keresinde de, pınar öğünç’e bir mail atmıştım, önceki bir yazısı hakkında, işte yazıyı hem (çok çok güzel bir dergi olan) -yine- Hişt!‘de, hem de şimdi adını hatırlayamadığım bir başka dergide yayınlamıştı ama yazı bir dergide başlıklı, diğerinde ise “başlıksız” başlığı ile çıkmıştı, benim ilgili mail’de de bu bilgiye yer verildikten sonra, “sakın yanlış anlama, takıntılı bir hayran değilim” deyişim aklıma geldi de.. meğerse, evde böyle şair/yazar bebeklerim, shrine’larım filan varmış.. 8) pınar öğünç’ü de çok severim, bu da okuduğum ilk yazısıydı, nefis bir yazıdır..

eveeet, işte böylelikle hem bu yazının sonuna gelmiş oluyoruz, hem de eninde sonunda gerçekleşecek olan bir olayı yapmış oluyoruz: Miranda July’lı giriş, bu mesajdan sonra 5. mesaj olduğundan, artık siteyi açtığımda karşımda olmayacak.. [CEBRAİL – TURUNCU ELÇİ / KURTAR BİZİ!]

gerçek masaüstüm

l’amertume

me and you and everyone we know
l’amertume, başındaki artikelden filan da anlaşılacağı üzere, fransızca bir kelime. “burukluk” diye çevrilebilirmiş türkçe’ye. ben fransızca bilmem ama nedense -özentilik 99%- fransızcasını yazmam gerektiğini düşündüm. sonra da kelimeyi sözlüklerde aradım durdum, bulamadım, yardımıma Cioran’ın Syllogismes de L’Amertume‘ü koştu. Gerçi başlığın neden Miranda July değil de, l’amertume olduğunu az çok anlayabiliyorum fakat anlatabilecek kadar değil..

amerikan bağımsız sinemasının böyle bir buruk tadı var genellikle. şimdi jim jarmusch’a bağımsız demek ne derece doğru olur, orası ayrı, haydi ona auteur diyelim, son yıllarda epey iyi bağımsız filmler seyrettik. donnie darko, station agent, pieces of april ilk aklıma gelenler. cuma günü seyrettiğimiz Me and You and Everyone We Know bu bağlamda bir istisna değil. Miranda July (blog’u burada) yazıp-yönetip-oynamış, etkileyici bir burukluğu var; bu burukluğu üzerinde taşıyor ve karşısındakine geçirebiliyor. her şeyden önce herhalde sesi ve gözleri. filmi seyrederken, murathan mungan’ın bir şiiri, daha doğrusu bir dizesi geldi aklıma:

birbirimizi yaralarından tanıdık

şiir Kadırga, “Yaz Geçer”den. Sonrasında, filmin DVD’sini araştırırken, amazon.com’da güzel bir eleştiri buldum film hakkında:

What do lonely people do in order to find happiness, connection and meaning? “Me and You and Everyone We Know” is fraught with hopeless people who don’t know what to do.

Imagine the Beatles “Eleanor Rigby” turned into a movie.

Kaynak: What Desperate People Do While Looking For Meaning and Hope – A. Trendl

müzik, filmi tam anlamıyla destekliyor. soundtrack’i, donnie darko’nun da soundtrack’ini hazırlayan Michael Andrews hazırlamış. Buradan, bütün albümü dinleyebilirsiniz, flash olarak koymuşlar (bu ve Michael Andrews’un diğer projeleri için de burası).

yıllardır kullanageldiğim louise brooks & totoro’lu masaüstü resmim de, dün akşam yaptığım bir darbe ile, yeni görüntüsüne kavuştu:

eski masaüstü resmim: louise brooks & totoro
bu eskisi

bu da yenisi: miranda july..
bu da yenisi

daha pek çok şey yazasım var ama bugün yeter.

miranda july

me and you and everyone we know

))\<>((