Hopper

Easy Rider’ın Dennis Hopper’ı (ki asıl marifeti, çok küçük bir bütçeyle çekilen Easy Rider’ın hasılatta tavan yapması üzerine film stüdyosundan kendisine verilen açık çekle, stüdyoya amiyane tabirle in your face! çekenThe Last Movie’yi çekmesidir [biraz daha detay ve başka aynı tarzdaki ilginçlikler için (mesela Nirvana – In Utero) bkz. -bittabii- A.V. Club’ın“Now I’m bored and old”: 27 deliberately confounding follow-ups to popular successes başlıklı demirbaş listesi ]), neyse ne diyorduk, Dennis Hopper’ın ölümünün üzerinden bir seneden çok zaman geçmiş (benim yazın haberim oldu). Özellikle de Christopher Walken’la, favori filmim olan True Romance’daki karşılıklı sohbetlerini çok severim.

Ama konumuz o değil, konumuz Edward Hopper. İnsan tabii ki bir resmi/ressamı ilk olarak nerede gördüğünü anımsamaz, ama ben Edward Hopper’ı ilk ortaokula giderken, “Reading/Writing” dersi için almış olduğumuz, tuğladan hallice “Prentice Hall Literature: Gold” antolojisinde görmüş idim, şu çalışması ile:

Gas / Edward Hopper (1940)

Bu resim, beni ilk gördüğüm andan itibaren büyülemişti – bir benzin istasyonunun, pompaların resmini yapmak! Sanattan çok hayata yakın bir şeydi. “Sanat salat içindir / sanat hulk içindir” olayına, dalga geçme gayesi haricinde, girmedim, saçma buldum. Ama bu resim, Prometheus gibi, ya da Death Gate Cycle’da labirentten kurtulup da diğerleri için yine geri gelen blabla gibi bir asalet taşıyordu.

O zamanlar internet yoktu, sonra internet geldi, iyi de etti, dijital ortamdan, dijital formatta bir sürü Edward Hopper toplayıp, seyre koyuldum. İşte daha önce de birkaç kere (iki) demişliğim olduğu üzere, Raymond Carver, Edward Hopper, Tom Waits, Jim Jarmusch.

Geçen sene Steinbeck’in “The winter of our discontent”iyle birlikte o güzel kapak resmiyle de görüşmüş olmuştuk:

Mick Wiggins – Winter of Our Discontent Kapağı

İlgili projede ressam (Mick Wiggins), bütün Steinbeck kitaplarının kapağını hazırlamış, epey etkileyiciler, tıpkı hazırladığı diğer kapaklar gibi. Tabii ki, zorlamadıkça Hopper’lara pek bir benzerliği yok, ama yine de, şimdi mesela “duru su” desem, ya da “kuru su”, ya da “toz su”, öyle bir etkisi var işte bunların da (“Çocuk / Güzel anılar gibi hüzünlü / Hüzünlü şarkılar gibi güzel” (- CS, Fotoğraf’tan detay) gibi bir şey, sözgelimi (Brezilya’ya çevirir bir çiçek…)).

Bütün bunlar iyi güzel hoş, lakin, geçen gün karşıma Ben McLaughlin isimli arkadaş çıktı. Soyut resimden enstalasyona geniş bir yelpazede eserler meydana getirse de, benim dikkatinizi çekmek istediğim resimleri şu tarzda olanlar:


Monday February 2 2011: Surgeons are fighting to save the hand of Formula 1 racing driver Robert Kubica, following a high speed crash during a rally in Italy

2010-11


Saturday February 5 2011: A man with a low IQ has been banned from having sexual intercourse by a high court judge

2010-11


December 21 2009: Officials from debt-laden Dubai World Conglomerate are to meet with their lenders to discuss repayment proposals

2009


Friday: 19 Down. Sound like an ass (4)

2009


Saturday: 22 Across. Outside broadcasting (6)

2009


Sunday: 21 Across. Dull pain (4)

2009

(Bir de tabii şekil A,B, ve ardılı harflerde (Baskça’da “C” harfi yokmuş bu arada, geçen hafta öğrenip, şoka girdik. Hani maddeleri sıralarken bile yok: İspanyolca’da mesela “K” var da kullanılmıyor, Basklılar külliyen yok etmişler. Mesela aşağıdakilerden hangisi bu girişi en iyi özetlemektedir:

A) Resimlerden bahsedilmektedir
B) Geyik yapılmaktadır
D) İthamlarda bulunulmaktadır
E) C şıkkı atlanmamıştır, bilakis var olmamaktadır!

)  ne diyorduk, evet, bir de şekil A,B, ve ardıllarında da gözlemlediğiniz üzere, resimlerin adları haber başlıklarından atanmakta, oy oy oyy.)

Şimdi sevgili blog-okur (mon semblable, mon frère!) -o kadar da- ayrımız gayrımız yok, o yüzden açık konuşacağım: 3-4 gündür yazmalarda olduğum bu girişe başlarken, aklımda Ben McLaughlin’i Edward Hopper taklitçiliğiyle itham etmek vardı, hatta senin de kolaylıkla http://www.wilsonstephens.com/artist.html?id=3 adresindeki, sanatçının bağlı olduğu galerinin sayfasına giderek teyit edebileceğin üzere, arkadaşın portföyünden kasıtlı olarak Hopper’a yaklaşanları ayıkladığımı görebileceğin üzere, bir takım hilelere dahi başvurmuş idim bu uğurda (kaldı ki Hopper’ın resme yalnızlık saçan bir neon ışığı etkisi ekleyip daha da ölgünleştiren pastel renklerine karşılık puslu ve soluk hava ve renklerle çalışmakta McLaughlin). Fakat, resimleri galerinin sayfasından birbiri ardından seçtikçe, fikrimi değiştirmek zorunda kaldım. Kabul, özellikle son iki resim hayli Hopperesque (ve tabii ki ben uydurdum, hemen şimdi) ama yine de ahkamın dozunu kaçırmamak, haddini bilmek lazım.

Neyse, bunlardı işte son 3-4 gündür aklımdaki şeyler. Böyle art arda artsal sanatsal şeyler yazmaktan sıkıldım, özüme döneceğimdir (işte TV, diziler, itlik, kopukluk – sakalı da kesmek lazım).

Bana gelince, sevgili bilgisayar başı sakini, Edward Hopper’ın “Chop Suey”ini çok severim, “New York Movie”si öldürür beni, “Room in New York” uzunca bir süre masaüstü resmim olmuştu, “Nighthawks”sız da olmaz. Anılma sırasına göre bu resimlerin küçük halleri şu şekilde — büyük hallerini de, vaktiyle ODTÜ’deki boş zamanlarımda derleyip, toparladığım resimleri, kod yazıp oluşturduğum şu sanal galeride bulabilirsiniz (galeriyi de Hollanda’dan İspanya’daki sunucuya çekmenin vakti gelmiş ya, ihmal etmemeli).

Yaşlılık (ve fotoğraflar)

Thou hast nor youth nor age
But as it were an after dinner sleep
Dreaming on both
Shakespeare

“Ben gençken” (cue Orson Wells – you, you don’t know what it is to be old, but I hede höt… Yahu, hep söylemişimdir, bir Borges’in “Ah bir genç olsam” mealindeki böygh şiiri bir de bu Wells’in bu şiir/şarkısı, aslında içten içe sevdiğim, saydığım bu amcalara karşı bir acıma ve böygh duygusu uyandırır içimde. Kaldı ki, yine bilir/tahmin ederim, en çok onlar bu ucubiklerle anılageldikleri için vurmuşlardır nato kafalarını nato mermerlere, neyse, geçelim şimdi bunları (bütün bu kadar lafı “ben gençken” diye başladım deyu viyk viyk ötme bahanesiyle yazdığımı bildirmeyi bir borç bilirim)), ne inkar edeyim, yaşlılara karşı (people of the ancient kind), pek de övünülecek hisler beslemez idim, hatta arkadaşlar bilirler, birtakım rekreasyonel projelerim bile yok değildi.

Şimdi 34 yaşımdayım, çok şükür dağ gibiyim, taş gibiyim, yaşlı filan da değilim ama tabii fikirlerde değişme yaşanıyor illaki. Yaşlılar hakkındaki pek çok gözlemim geçerliliklerini sapasağlam korusa da, belki de aynı yolun yolcusu olduğumuz sonunda kafama dank ettiğindendir, onlara vaktiyle çocuklara ayırmış olduğum sevecenlikle (sevecenlik#2 by calvin klein) yaklaşıyorum, ha bu arada çocuklara olan genel seveceğenliğimden de pek bir eser kalmadı, öte derecede elitistim, öyle her gelen çocuğa sevgiyle yaklaşmıyorum, uzakta oynayan çocuklar gördüğümde dünyanın aslında ne kadar iyi bir yer olduğunu da düşünüyor değilim (Fazıl Hüsnü Dağlarca dediydi zamanında).

Zaten bu girişin konusu çocuklar değil; ben de değilim: yaşlılar.

Bizim muhitin (Getxo) bilmem kaç senedir (gerçekten bilmediğimden öyle dedim, ama yeni bir şey olmalı, biz geldiğimizde vardı gerçi ama yeni gibi yine de) geleneksel olarak düzenlediği fotoğraf günleri etkinliği var: GetxoPhoto. Öyle tek bir mekanda da olmuyor, amiyane tabirle, sokağa taşan bir etkinlik. Mesela bizim iskelelerden birine bir deniz oğlanı fotoğrafı koymuşlardı, gelgit vesilesiyle ilginç oluyor, hala da orada durur (madem fotoğraf günlerinden bahsedeceğiz, bol fotoğraf alıntılamak lazım gelecek).


Bu seneki etkinliğin konusu yaşlılık idi. Geçen seneki neydi, bilemedim, sitesine bakayım… “Leisure” imiş, Türkçe’ye çeviremedim (Handeeeee!), eğlence desem değil de, insanın boş vaktinde yaptığı şeyler, yani isteyerek, severek, kimsenin zorlamasına gerek kalmadan yaptığı şeyler, hobi desem hobi değil, bobi desem bobi beni ısırır. Bu arada 5 senelik bir geçmişi varmış sevgili GetxoPhoto’muzun. Bu da geçen seneden, Getxo’dan evvel enternette de görmüş idik netekim:

Bu senenin konusu (demiş miydim?) yaşlılık idi (tam olarak alıntılarsak “Yaşlılara Övgü” (“In Praise of the Elderly”). Lafı fazla uzatmadan hemen bu senenin en beğendiğim fotoğrafını göstereyim: Marc Roses – Having Fun in Paloma #1

Her şey bu kadar toz pembe değildi tabii, bu da diğer çok beğendiğim çalışma olan Walter Schels’in “Life Before Death” serisinden:


Diğer fotoğrafçılardan 



ve özellikle 

ile


İşte bunlar bizim buralarda görüp sevdiklerimizdendi sevgili mektup arkadaşlarım. Siz de sizin gördüklerinizden, gezdiklerinizden bahsetseniz ne güzel olur a!

Yaşlılıkla ilgili o kadar da bayılmadığım (zaten GetxoPhoto ile de bir alakası yok bu arada, fotoğrafla da ona bakarsanız) şu var geçen gün rastladığım: Andreas Englund. Bir de, hazır buraya kadar geldiniz, yaşlılık ile alakası olmayıp da, fotoğraf ile -ucundan- alakası olan şu güzelliğe bakmadan geçmeyin lütfen: Paul Newman & Joanne Woodward fotoğrafları.

Sonuçta, yaşlılık, istatistiki açıdan, ayrılığa en yakın dönem, ama yine de: yaşlılar ölmesinler (şeker de verebilsinler).

gupta ya da sorunlu bir beyin nasıl çalışır

Dün, Eki’nin tweet’inden “Çarpık Kadraj” adındaki çok güzel bir sinema/TV blogundan haberim oldu. Bir ondan bir de “bir yerlerden” tanıdığımı düşündüğüm sevgili Bahar’ın, ondan bağımsız olarak bulup hayranı olduğum  “Dünyevi Zevkler” ve “Güzelonlu” blogları üzerine (daha doğrusu bu blogların bende yarattığı duygular üzerine) yazmak istiyordum işbu girişte. Başlığı da önce “Kıskandıklarım” koyacaktım – bir Türk sanatçısının (Murathan Mungan ya da Ferzan Özpetek diye aklımda kalmıştı, dün kontrol ettim, değilmiş) blogunun bağlantılar kısmındaydı, sonra “durup dururken niye olumsuz anlamlara da kapı açayım?” deyip, başlığı “Gıpta ettiklerim…” diye değiştirmeye karar verdim. “Gıpta” sözcüğü de bu sefer “Gupta” adını çağrıştırdı ve o da bana vaktiyle, TUDelft’teki Hintli bir arkadaşın piri olarak benimsediği bir Hint tanrısının vücut bulduğu hali olduğuna inandığı Shri Nathji’yi. Shri Nathji’nin bir dans kaydı vardır – bizim düşünce tarzımız için belki de gülünç/absürd olan bu dans (ve bu zat) beni öğretisi yolunda değil fakat insanın farklı düşüncelerin ayırdına varması açısından etkilemiştir (sonuçta tek dileğinin sevgi (barış) olduğu bir insanı gülünç bulmak yakışık almaz, almamalıdır). Neyse, bunları niye yazıyorum: yaklaşık son bir saattir, işte bu bahsettiğim Shri Bhola Natji’nin adını aramaktaydım. Eğer ki bir gün bugün kullandığım Google arama sözcükleri kayıtlara dökülürse, bilin ki işte sebebi budur. Sonunda google’da değil ama 2008 yılında bu arkadaşın bana yazdığı mailde bulup bu sefer de rahatladım (geleneksel olarak her yıl bir defa ilgili dans aklıma gelir, seyretmek isterim ve bütün bu süreci baştan yaşarım, o yüzden istedim ki bunu bloga not düşeyim, nasıl olsa her defasında aramalarıma blogun veritabanındaki mesajlardan başlıyorum). Artık yan bilgi olarak verdiğim bu konuya iyice daldım, alakasızlaştı, biliyorum ama, olayın tarihçesini de vereyim de, sonradan bir karışıklık olmasın: Hollanda’dayken, ofisimizi bu Hintli arkadaşla ve 10 diğer araştırmacıyla birlikte paylaşıyorduk, bir gün masaüstünde bu zatın fotoğrafını gördüm, kim olduğunu sordum, o da bana sağolsun hakkındaki bilgileri içeren bir mail attı.

Not düşüp kendimin gelecekteki halini bu arama zahmetinden kurtardığıma göre, gelelim asıl olaya. Ne yalan söyleyeyim, kendimi az çok kültürlü, ama daha önemlisi güzelliği fark edebilen, farklı açılardan bakabilen ve kolayca görülmeyen şeyleri takdir edebilen biri olarak düşünegelmişliğim vardır. Eskiden daha yoğun, şimdilerde bir şeyi fark ettiğimde ayrımına vardığım sıklıklarda (ki itiraf etmeliyim ki artık o kadar sık değil). Böyle yazınca biraz hodbin( blunt?) oluyor ama zaten iki cümle sonra yıkacağım için bu yanılgıyı o kadar dert değil 8). Belki de şöyle desem biraz daha yumuşak olacak: “nicedir, kendimin bir kopyasıyla (10 gün önce başladığım Fringe’de bugün güncel sezonu yakalamış durumdayım ve oradaki Kevin Corrigan -ki kendisini ilk Community’de görüp hoşlanmıştık- hep Gürer Beyciğimi anımsatıp özletiyor) karşılaşmam halinde, onunla iyi arkadaş olabileceğime eminim (ki şimdi arayıp bulamasam da, bu özelliğin mutlu bir insan için gerek şart olduğundan vaktiyle dem vurmuşumdur mutlaka: yani kişinin kendisinin bir kopyasıyla geçinebilmesinin). İnsan kendisiyle bu kadar çok konuşunca, dünyası da, algısı da yavaş yavaş, fark ettirmeden daralıyor, hani çok sığ bir laf ama “haddini bilmez oluyor”. Ben ahkam çorbalarımın içinde yüze durayım, sonrasında işte başta bağlantılarını verdiğim bloglar gibi, hakikaten fersah fersah yüksek bir algıya ve beğeniye sahip girişlerle karşılaşınca duruluyor. Burada, her ne kadar öyle sezinleneceği kesin olsa da, bir aşağılık kompleksi yok, tamaıyla bir hayranlık sözkonusu, insanı şevklendiren, özendiren bir hayranlık. Sonuçta kendi dünyanızda bile yalnız değilsiniz (bunu söyleyeceğimi hiç sanmazdım ama: ne mutlu ki!)

En çok okuduğum blog, açık ara ile hem de, kendi blogum olsa da, o bloglar olmasa idi, bu blogdan o kadar zevk alır mıydım, orası şüpheli. (işte böylelikle son dakikada yine egoistliğimi kurtarmış oldum 😛 — bir de işin güzeli, ben bunları yazmaya hazırlanıyorken, Eki bu defa da tweet’inden az evvel gönderdiğim Nurullah Ataç girişimi paylaştı, Sui de övgüde bulundu, ben de mutlu oldum 8)

“Paylaşanlarınız çok olsun” dileklerimle,
o kadar da şey bilmeyen, görmeyen ama çok şükür ki görenleri/bilenleri gördüğünde mutlu olabilen,
ağlak adam mesut bahtiyar (dırı dırı dırı dırı dırı dırı dıt tı, dırınınınınınınını… – taksim girer).

Özetle, üç süper site:
1. Çarpık Kadrajhttp://mizansen.blogspot.com
2. Dünyevi Zevkler Bahçesihttp://guzelonlu.com/blog/
3. Güzelonluhttp://guzelonlu.tumblr.com

Bir Mektup ve diğer Nurullah Ataç yazıları

 – Bay Cahit Tanyol’a –

    Derginizin, Akademi‘nin ilk iki sayısını tırılca buldum, onun için bir daha almıyayım diyordum. Üçüncü sayısında bana bir cevabınız olduğunu öğrendim; zahmet edip yazmışsınız, ben de aldım okudum. İyi etmişim aldığıma: yazınız sevindirdi beni, bir değil, birkaç yönden sevindirdi, anlatayım.

    Önce şunu söyliyeyim size: o yazınızı, şimdiye değin gördüklerimin hepsinden çok beğendm. İyi bir yazıdır demiyorum, ama okunabiliyor. Öteki yazılarınızda bir sıkıntı, bir zorakilik sezilir, dokunduğunuz konuların sizi şöyle gerçekten ilgilendirmediği, o soruların sizi içinizden kavramadığı pek bellidir, düşüncenizin yetersizliğini birtakım karışık, edebiyatça sözlerle örtmeğe kalkarsınız. Bu kez içinizden gelen bir ses uyarak yazmışsınız. Kırılmışsınız, gücenmişsiniz, belki öfkelenmişsiniz, bir şeyler olmuş. Öfke, yazı yazan kişiye sevgi gibi, inan gibi iyi bir yoldaş değildir, ama ne de olsa ilgisizlikten yeğdir. Bir gün bir yazara gerçekten, şöyle benliğinizi saran bir güçle hayran olursanız, bir düşüncenin doğruluğunu sanki etinizde duyuverirseniz, bu dediklerimi o gün daha iyi anlarsınız.

    Sevinmemin ikinci sebebi beni artık beğenmediğinizi, sevmediğinizi söylemenizdir. İnan olsun, Bay Cahit Tanyol, sizin beni beğendiğiniz yazarlar arasında saymanız gücüme gidiyordu. Bunu sizi küçümsediğim için, sizde bir değer bulmadığım için söylemiyorum; ama sizinle ben biribirimizi sevebilecek kişiler değiliz, yaradılışımızda bir uzlaşmazlık, biribirimizden bir uzaklaşma var. Siz rahat bir kişisiniz, kaygılarınız dahi size bir rahatlık veriyor; biliyorsunuz, öğrenmişsiniz. “Oh! doğru yoldayım ben” diyebiliyorsunuz. Bakın, bana yazarlığı bırakıp da Muamer Karaca’nin kumpanyasına girmemi öğütlerken içinizin rahat olduğu nasıl da gözüküveriyor! Muammer Karaca seyircileri eğlendimeğe bakan, büğün var, yarın yok küçük bir sanat eri; siz büyük  sanatla uğraşan bir aydın!.. Ben ise kaygılarımdan bir türlü kurtulamam. Fıransız yazarlarından Jacques Rigault’nun “Kesin de söylesem gene sormaktayım” diye bir sözü vardır, ben her yazımın üzerine onu koyabilmek isterdim.

    Muammer Karaca sözünü öyle çabuk kapatmıyalım, o oyuncunun iyi olduğunu sanıyorum, gidip görenler hoşnut dönüyor, gülüp eğlendiklerini söylüyor, gene görmek istiyorlar. Ben, her sırası geldikçe söyledim, bizde bizim olacak tiyatronun, iyi, güzel, tiyatronun ancak öyle halk arasına karışan, kendilerini halka sevdiren oyunculardan, tuluat‘çılardan doğacağına inanlardanım. İşine yarıyabileceğimi umsam, hiç durmaz, Muammer Karaca’ya gider, beni de kumpanyasına almasını dilerdim. Ama, biliyorum, oyunculuk elimden gelmez; denedim, beceremedim; kendi benliğimden çıkıp başka bir benliğe giremiyorum… Muammer Karaca! ne de güzel adı var! Karacaoğlan gibi. Toprağımın kokusu var o adda; öyle Akademi gibi yaban sözü değil.

    Yazınızı okuduğuma başka yönlerden de sevindim: bana bazı düşündüklerimi bir daha söylemek, yeniden söylerken biraz daha açıklamak fırsatını veriyorsunuz. Sağolun… Baştan başlıyalım.

    Diyorsunuz ki: “Doğrusunu söylemek lazımsa, bu tarzda konuşmak (yani benim sizin Akademi dergisi üzerine konuştuğum gibi konuşmak), artık sizin gibi yaşını başını almış bir adama yakışmıyor.” Size şunu bildireyim, Bay Cahit Tanyol: ben bundan yirmi beş, yirmi altı yıl önce yazın alanına girerken: “Besmelesiz çıktım yola – Dil uzattım sağa sola” dedimse, öyle deyişim gençliğimden değildi; o gün bu gündür hep inandıklarımı yazarım. Uslanmıyacağım ben; sizin gibi efendi efendi bir yazar olmıyacağım. Yaşımla övünmedim: ne gençliğimle övündüm, ne de şimdi ihtiyarlığımla övünürüm. Beni öven yazınıza sinirlenmiş olduğumu hatırlattıktan sonra: ”Siz ne acayip yaratıksınız, tıpkı bir ısırgan otuna benziyorsunuz: ısırgan otu da sizin gibi huysuz bir bitkidir. Göğse takmak, sevgiliye vermek niyetiyle de insanın elini tırmalamak huyundan vazgeçemez” buyuruyorsunuz. Gül de öyledir ya, bilmişsiniz benim ne çiçek olduğumu. Her göğse takılmak, olur olmaz sevgililere verilmek işime gelmez benim; beni koparacak elin ne el olduğunu bir anlamak isterim. Ben, Ahmet Hamdi Tanpınar gibi Hoca Neşet’e uyarak: “Biz özge haceyiz herkes ile bazarımız vardır – Tükenmez fikrimiz, efkar olunmaz karımız vardır” deyip boyuna dost arıyanlardan değilim. Yani size beni beğendiniz, bir yazınızda övdünüz diye benim hemen ağzım kulaklarıma varmalı, ben “Hay ne büyük adammış şu Bay Cahit Tanyol!” deyivermeliydim, değil mi? Yağma yok! ben koparılacak çiçek değilim, kendim çiçek ararım. Beni beğenmiyen çok kişiler varmış. Allah artırsın! siz de aralarına karıştınız, daha iyi oldu. Benim beğendiklerim bana yeter.

    Acı söylediğinizi sanıp: “Çevrenizde, sizi acı sözlere karşı avutacak genç dahileriniz eksik olmaz” diyorsunuz. Doğrusunu söyleyin, Bay Cahit Tanyol, siz de o dahilerden olmaz istemez miydiniz: Sizin şiirlerinizi, eleştirme yazılarınızı öven şöyle ufak bir söyleşi yazıverseydim, iyi etmez miydim: Sizi tanıtmış olurdum, benim sözüme inanıp sizi beğenenler de belki bulunurdu… İş öyle değil, Bay Cahit Tanyol, iyi olmıyan şairi, iyi olmıyan yazarı iyi sandırmağa benim gücüm yetmez; ben, birkaç genç şairi övdümse onları tanıtmak için övmedim; gerçekten beğeniyordum da onun için beğendiğimi söyledim. Benden onlara değil, ancan onlardan bana şeref gelebilir. Yazılarımı okumuş olsaydınız, hiçbirine “dahi” demediğimi de görürdünüz. Hiç sevmem o “dahi” sözünü, bütün ömrümde alay etmeden beş kez ya kullandım, ya kullanmadım. Ama sizin benim yazılarımı okumadığınız, İnsan‘da mıydı neredeydi, o beni övmek için yazdığınız yazıdan da belliydi.

    Benim politika, siyaset demeyip yurt-yönetimi deyişimi anlamamışsınız; olur a, anlamazsınız! “Politika ile yurt-yönetimi arasındaki münasebeti kavrayamadım” buyuruyorsunuz. Kavrayamasanız da olur ama ben bir anlatayım: Yunanca polis sözü şar, kent, balığ, medine, cite demektir; politikos şehirli, balığlı, citoyen, yurttaş demektir; politike sözü de bir şehirlinin, kentlinin, balığ kişisinin o balığın işlerinin yönetimine karışmasıdır; büğün de sözlükler Fıransızca politique sözünü: “Bir devleti yönetmek uzluğu, hüneri” diye tanımlarlar. Ben de onu düşünerek yurt-yönetimi dedim; ama biliyorum ki bu söz politika sözünün öteki anlamlarına uymaz; örneğin bir kimsenin bizi övmesini sağlamak için onu övmeğe kalkmak anlamına gelemez… Yurt-yönetimi demeği ben pek beğenmedim, başka bir karşılık arayacağım; ben bulamazsam başka bir kimse bulur, daha bir iyisi çıkınca ben de yurt-yönetimi sözünü bırakırım. Ama şimdilik yurt-yönetimi demeği politika gibi yaban bir sözü, yani benim dilimden olmıyan bir sözü kullanmaktan yeğ buluyorum.

    Ben, sizin dediğinize göre, bilginlerle alay eden bir kişiymişim… Ne de iyi bilmişsiniz!.. Bilginlere saygım vardır, Bay Cahit Tanyol, ama öyledir diye bilginlik takınan her kişiye saygı gösteremem. Biliyorsunuz, ortalık pahalı, gürültüye pabuç bırakmanın sırası değil. Ama size karışmam, siz istediğinizi bilgin sayıp önünde diz çökün, derslerini öğrenin; onlar da size bilgisever diye bakar, belki iyi bir şair olduğunuza dahi kanarlar. Kendiniz söylüyorsunuz, ben artık yaşımı başımı aldım, öyle çocukluklar etmem doğru olmaz.

    Gelelim Türkçenin bozulmasına… Diyorsunuz ki: “Türkçe Türkçe olalı, sizin kadar Türk diline saygısız bir adam yetişmemiştir. Gerçi sizden beş on sene evvel, kısa bir zaman için, bazı yazarlar da bu işe girişmişlerdi; lakin buyruk yürürllükten kalkınca, onlar da bundan vazgeçtiler.” Anlaşılıyor ki benim Türk diline saygısızlığım yahut saygısızlıklarımdan biri, ya başkalarının kurduğu, ya benim kurduğum yeni Türkçe sözleri kullanmaktır. Siz, bilgin saydığınız birkaç kişiye yaranmak için, ”bazı yazarların da bir emirle, bir buyrukla o işe girişmiş” olduklarını söylüyorsunuz; bu sözünüzde, bizim bağlı kalmakla onurlandığımız bir hatıraya saygısızlık var; ama ben ona karışmıyacağım, yalnız size şunu söyliyeyim: yeni sözleri kullanmak Türkçeye bir saygısızlıksa, o saygısızlığı siz de gösteriyorsunuz: işte bakın, muharrir demeyip yazar diyorsunuz; meriyet demeyip yürürlük diyorsunuz… Yani, Bayım, ne dediğinizi bilmiyorsunuz.

    Benim Türkçeye bir saygısızlığım daha varmış: Türkçenin sözdizisini, nahvını bozuyormuşum. Bozmuyorum, düzeltiyorum. Benim için Türk dili, Türk yazını sizin yüce bilginlerinizden, Edebiyat-ı Cedidecilerden, Tanzimatçılardan başlamaz; ben eski yazarlarımızı, Mercimek Ahmet’i, Aşıkpaşazade’yi de arasıra açıp okurum; onların dili, sizin imrenerek baktığınız yazarların dili gibi kaskatı kesilmemiştir; konuşma dilimizin sıcaklığı vardır onlarda. Türkçeyi bozmuşlar, bozmuşlar, esnemeden okunamıyan bir dil haline getirmişler; demek ben de dilimizi canlı canlı yazanlara uymayıp sizin “dahi”lerinize, hani benim genç “dahi”lerim gibi sizin de gençli, ihtiyarlı “dahi”leriniz var, onlara uyacağım! Hiç bakmayın bana, Bay Cahit Tanyol, kandıramazsınız.

    Benim dilim eğlenceli imiş, “şu sizin üslubunuzla bir fizik veya matematik kitabı yazdırsak ne iyi olur. Okullarda öğrenciler bu derslere bir türlü ısınamıyor, hep sınıfta kalıyorlar; halbuki o zaman bu dersleri sevmiyen çocuklar dahi, Nasreddin Hoca’yı okur gibi, bütün fen derslerini fıkır fıkır gülerek öğrenirler. Ankara’daki pedagoglara bir teklif ediniz, bakalım ne diyecekler?” diyorsunuz. Öyledir benim deyişim, eğlencelidir; sizinki gibi, sizin pek beğendiğiniz kimselerinki gibi kişinin içine bunaltı veren bir dil olacak değil ya! kolay anlaşılır; dediğiniz gibi, keşke bilim betiklerini benim deyişimle yazsalar, çocuklar kolayca anlayıp öğreniverirler. Sizin İstanbul bilginleriniz beğenmeseler dahi Ankara eğitimcileri belki bir denerler…

    Akademi sözünü de siz bilginler, aydınlar derneği anlamında kullanmamışsınız. “Amerika’da ortaokullara bu ismin verildiğinin farkında olsaydınız, böyle yersiz bir hücuma kalkışmazdınız” diyorsunuz. Ya! demek siz derginize ortaokul dememek için Akademi dediniz. Hiç aklıma gelmemişti! iyi düşünün, belki de “akademi” sözünü çıplak resmi yerine kullanmışsınızdır.

    Daha diyeceklerim vardı ama bıktım artık. Hoşçakalın.

Nurullah Ataç
Karalama Defteri ~ Ararken, YKY

——————————————————————————-

Yağmur: Adını “İstanbul Mektubu” koyacaktım bu yazımın, sonra düşündüm, beğenmedim, İstanbul’u mu anlatacağım ben: Bana mı düşmüş İstanbul’u anlatmak: Siz onu şairlerden dinleyin: güzelliklerini, eğlencelerini, cana can katmasını söyliye söyliye bitiremiyorlar. Doğrusu, ben pek göremiyorum o güzellikleri, ama inanırım, neme lazım! şairlerle tartışmaya mı girişeceğim: Söz ebesi onlar, başa çıkabilir miyim?

Başka tehlikesi de vardır İstanbul’u yermenin. Şairlerden geçtim, Muallimler Birliği de kızıverir. Ne olur benim halim o zaman: Görmediniz mi: Yazarlarımızdan biri, Yahya Kemal Bey’in şiirlerinden hoşlanmadığını söyliyecek oldu, sen misin efendim böyle dil uzatan! “Telin mitingleri”, yani sizin, benim anlıyacağımız, “ilenme toplantıları” yapıp adamcağızın burnundan getirmeğe kalktılar. Bana da bulaşırlar. Hayır, İstanbul’dan açmıyacağım, bu şehrin dillere destan güzelliklerini de, hepsi biribirinden üstün aydınlarını da anlamadığımı söyliyecek değilim.

Üç gündür yağmur yağıyor, ben ondan yakınacağım. Yaha Kemal Bey “milli kıymet”tir, İstanbul “milli kıymet”tir, yağmuru da “milli kıymet” sayamazlar ya! Ben de çekinmeden söylerim onu sevmediğimi. (…)

(bu da “Ararken”den)

——————————————————————————-

Kedi: Kimsenin zevkine karışılmaz, kedileri ille herkes sevsin demiyeceğim, ama ben, kedi sevmiyenlerle anlaşamam. “Kiminle anlaşırsın ki!..” diyeceksiniz. O da yalan değil: bu yaşa geldim, büyüğü ile de, küçüğü ile de çekişmeyi bir türlü bırakamadım. Artık etmiyeyim, insanın yaşarsa arıyacak, ölürse rahmetle anacak eşi dostu, gücendirmediği, kırmadığı birkaç kimsesi bulunmalı diyorum, olmuyor. Öyle dediğimin ertesi günü, ne ertesi günü? yarım saat sonra, en canciğer dostumla bir çekişme, bir kavga, aramızda kan davası varmış gibi düşman oluyorum. Bakıyorum, arkadaşlarım geçimsiz insanlar değil, biribirleriyle dargınlık, küskünlük çıkardıkları yok, her dedikleri bir olmasa bile o ayrılıkları gözlerinde büyütmüyorlar. Tek tatsızlık çıkmasın diye biribirleri uğrunda en köklü sandığınız düşüncelerini feda ettikleri de oluyor. İyi ediyorlar: dünyada düşünce çok, değiştir değiştir kullan; dost bulmak zor. Şaka söylüyorum sanmayın, sahi diyorum. (…)

(“Günlerin Getirdiği”nden)

——————————————————————————-

Nurullah Ataç’ın, Ahmet Haşim’e dair çok güzel yazıları var kitapta, bir ara onları da alıntılarım inşallah. Bunlardan biri de, ölüm yıldönümü itibarı ile yazdığı “4 Haziran” başlıklı yazısı, o yazıdan, üstteki alıntıyla ilintili olarak şu kısmı aktarmak istedim:

4 Haziran: (…) Bir acayip adamdı Ahmet Haşim. Çabucak kızar, insana günlerce, aylarca küserdi. Bana darılmasın diye elimden geleni yaptım, gene de iki kere dargınlık çıkardı. Neye, niçin öfkelenir, bilinmezdi. Adet edinmişti kızıp darılmayı. Öfkelenmek onun için yemek gibi, uyumak gibi bir ihtiyaçtı. Ancak son günlerinde yumuşamıştı. La Bruyere söylemiş: insan ölümlü bir hastalığa tutulunca hınçlarını, garazlarını unuturmuş, kinlerimizin silinmesi ölümün en yanılmaz habercisiymiş. Helallaşmak ihtiyacı şüphesi ondan doğuyor. Ama Ahmet Haşim o günlerinde de bir kolayını bulup iki kişiyle darıldı oysaki birini pek severdi. (…)

(“Ararken”den)

——————————————————————————-

Uğraş Saygısı: (…) Üstat sözünün başına gelenleri biliyorsunuz. Alay için kullanıyorlar artık; yakında mahkemeler de hakaret sayacak. Benimle konuşanların da: “Üstat!” dedikleri olur; bilirim, çoğu eğlenmek içindir. Ama sesimi çıkarmam; o söze saygım olduğu için. Elimden gelse kurtarırdım onu.

Bir de “usta” sözünü düşünün. İşçiler onu ne kadar saygıyla kullanıyor! Bir kunduracıya, bir çilingire, bir kuyumcuya “Usta” dediniz mi, ne kadar memnun olur! Elbette: uğraşlarının en yüksek mertebesine verilen addır da ondan; tuttukları işe saygıları vardır, bir yalancılık diye bakmazlar. Biz yazarlar ise, uğraşımızın en yüksek mertebesini göstermesi lazım gelen sözün bayağılaştırılmasına ses çkarmadık, kendimiz istedik bayağılaşmasını. (…)

(“Günlerin Getirdiği”nden)

——————————————————————————-

Suut Kemal Yetkin’e Mektup:

Saygıdeğer Bay Yetkin,

    Emeğinizi esirgemeyip yazmak kayrasında bulunduğunuz o inceliklerle, güzelliklerle dolu mektubunuzu… Olmıyacak, iki gözüm, elimden gelmiyecek, bunca yıldır sen dediğim bir dostla şimdi siz diye konuşamıyacağım. Ne söyliyeceğimi zaten pek bilmiyorum, sonra büsbütün şaşırırım… Siz demeği de nereden çıkardın Allah aşkına: Yoksa kızdın, darıldın mı: Mektubunun bir yerinde : “Her beyaz dediğime siz kara demişsiniz” demene bakılırsa benim o “Gençlere Öğüt” adlı yazım senin canını sıkmış biraz. Yanılmışsın dostum, ben seni gücendirmek istemedim. Bir kişiyi gücendirmeği göze aldım mı, ne dil kullandığımı bilirsin. Senin her ak dediğine kara demek aklımdan bile geçmedi; yalnız baktım ki senin düşündüklerinle benim düşündüklerim biribirlerine pek uymuyor, sen kendi düşündüklerini söylemişsin, ben de benim düşündüklerimi söyleyivereyim dedim, işte o kadar. (…)

(“Sözden Söze”den)

Bu son alıntı da, “Günlerin Getirdiği ~ Sözden Söze” kitabının (YKY) arka kapağından, Haldun Taner’in, Nurullah Ataç üzerine bir yorumundan:

“Hani aile içinde, yaşlı bekar amcalar vardır. Bir günleri bir günlerine pek uymaz. Neden hoşlanır, kimi sevmezler, kimi sever, neden hoşlanmazlar, belli olmaz. Ama yine de patavatsızlıklarına rağmen dürüsttürler, hırçınlıklarına rağmen candan. Hatta yolları beklenir. Yine çıkagelse de didişse, kavga etse, veriştirse diye varlıkları aranır.

İşte Ataç usta da edebiyatımızın böyle eserekli bir amcası idi.”
Haldun Taner

Alıntıları bitirecektim, ama Haldun Taner’in dedikleri aklıma birkaç şeyi (Amerikan dizilerinden öğrendiğimiz Şükran Günü Aile Muharebeleri, Huysuz İhtiyarları ve bir de Ataç’ın Ahmet Haşim’in cenaze/saygı töreninde yaptığı konuşmaya dair olan yorumunu getirdi. Bu saydıklarımdan Ataç’ı “Huysuz İhtiyar” mevhumundan kesinlike ayrı tutarım — şayet bir Huysuz İhtiyar varsa, benim için o her zaman sevgili aksi filozofumuz Schopenhauer olacaktır. Bu aralar, epey gecikmeli olarak, amcanın “Aşka ve Kadınlara Dair – Aşkın Metafiziği” seçkisini okuyorum, okudukça “Aşk olsun!”larımı saydırıyorum, bu konu üzerine de inşallah bir ara yazarım ama dedikodu mahiyetinde şunu söyleyeyim (ben de yanlış hatırlamıyorsam, Thomas Mann’ın “A death in Venice and other stories” seçkisinin önsözünden öğrenmiştim): Schopenhauer’in son günlerinde bir kız için kendini rezil etmesi Thomas Mann’ı vaktiyle kalbinden (beyninden demek tabii ki daha doğru olacak!) derinden yaralamış. Neyse, ne diyorduk, Ataç’ın Ahmet Haşim’le ilgili törendeki konuşmasının yorumu…

Haşim’i Yermişim: (…) İşte böyle şeyler söyledim. Bunları söylerken Haşim’i yermek, kötülemek aklımdan bile geçmemiştir. Belki o gün bunları söylemenin sırası değildi; yeni ölmüş bir şairin yalnız iyi taraflarını göstermek belki daha doğru olurdu. Benim sözlerim, Nurettin Artam’ın dediği gibi, “nikahta talak ayetlerini okumağa benzemiş” olabilir; ama Haşim’i yermek değildi. Ben o akşam yerdim, yerdim ama başka kimseleri yerdim.

(“Günlerin Getirdiği”nden)

inanmazsınız ama, “son bir şey daha” yazacaktım, aklımdan gitmiş. (The Smiths’in “Thank your lucky stars” adında bir konser albümü vardır, o aklıma geldi 8)

diğer şeyler…

diğer şeyler bir yana, bir insana yapılabilecek / başına gelebilecek en kötü şeylerden biri, onu bir gece uyurken ortaçağa götürüp bırakmak ve kendinden, varlığından, bütün o hayat bilgisinden şüphe ettirmek olacaktır.

Öyle çok uzun uzadıya yazmak istemiyorum ama var tabii sinemada filan bunun uygulamaları (zamanda yolculuğun işin içine girmesine bile gerek kalmadan hatta), ilk aklıma gelen, The Lady Vanishes, ondan hemen sonra da Flightplan.

İnsanın bildiklerinden şüphe etmesi zaten yeterince can sıkıcı bir şeyken, üstüne bir de şüphe ettirilmesi tam manasıyla eşek şakası (“Paranoyak olman izlenmediğin anlamına gelmez” varyasyonu, satrançta oyun sonu taktikleri, Joseph Heller).

12 Maymun şu alıntıyla başlar:
“… 5 BILLION PEOPLE WILL DIE FROM A DEADLY VIRUS IN 1997…
 … THE SURVIVORS WILL ABANDON THE SURFACE OF THE PLANET …
 … ONCE AGAIN THE ANIMALS WILL RULE THE WORLD … “

– Excerpts from interview with clinically diagnosed paranoid schizophrenic,
  April 12, 1990 – Baltimore County Hospital.

yani özetle, 1990 yılında, akıl hastenesindeki paranoid şizofren bir hasta, 1997 yılında, 5 milyar insanın öleceğini söylüyor.

çok uzun bir süre için, çok güzel bir şekilde, o alıntıyı yanlış okudum: 1997 yılında, akıl hastanesindeki paranoid şizofren bir hastanın, 1990 yılında, 5 milyar insanın öleceğini söylediği şeklinde… her ne kadar ilk başta tabii ki alıntının orijinal hali bu girişin içeriğine uygun görünse de, biraz düşününce, esas ikinci halde insanın bildiklerinin darmadağın olmuş olduğu görülecektir (dedi İsviçreli bilim adamları).

Hamiş: Dün yolda David Bowie dinliyordum, Life on Mars, Gene Genie, I’m afraid of the Americans. Sonra aklıma Life on Mars (dizi) geldi, sonra da Emir – acaba Emir seyretmiş midir, diye düşündüm, biraz önce de, bu girişteki alıntı kısmını yazarken Emir beni Skype’tan buldu, konuştuk oh ne güzel oldu.